رئیس‌‏جمهور سابق کشورمان تاکید کرد: قدسی‌‏زدایی در جهان جدید، عکس‌‏العملی در برابر سوء‌‏استفاده از امر قدسی برای قدسی کردن همه چیز و همه امور بوده است.

به گزارش خبرنگار "ایلنا"، سید محمد خاتمی در سمینار "دین در دنیای معاصر" با بیان اینکه داوری در باب وضعیت دین در دنیای معاصر در گرو پاسخ به دو پرسش است، این پرسش‌‏ها را این‌‏گونه بیان کرد: پرسش اول این است که مراد از دنیای معاصر کدام است و پرسش بعدی را باید دین چیست؟ قرار داد.
وی ادامه داد: دنیای معاصر عبارت است از دنیای متجدد که قرن‌‏ها است انسان غربی در آن به سر می‌‏برد و انسان غیرغربی نیز از آن متاثر است. پاره‌‏ای بر این باورند که غرب از تجدد گذر کرده و به عالم پساتجدد وارد شده است ولی واقعیت این است که پساتجدد با وجود وارد کردن نقدهای شالوده‌‏شکن بر مدرنیته نتوانسته است دنیای دیگری را پدید آورد و درست این است که بگوییم دنیای معاصر همان دنیای متجدد است که نسبت به گذشته بی‌‏قرارتر و پایه‌‏های آن لرزان‌‏تر شده است.
خاتمی با تاکید بر اینکه در تقسیم‌‏بندی عوالم چنین گفته‌‏اند که عالم قدیم کیهان‌‏مدار وعالم سده‌‏های میانه خدامدار وعالم جدید انسان‌‏مدار است، ادامه داد: این تقسیم‌‏بندی با تاریخ و زندگی غرب مناسبت دارد و تعمیم آن به همه عالم و آدم درست نیست. درمورد تاریخ غرب هم این تقسیم‌‏بندی را می‌‏توان با تسامح پذیرفت.
رئیس مرکز گفت‌‏وگوی فرهنگ‌‏ها و تمدن‌‏ها تصریح کرد:آنچه در دنیای جدیدی برجستگی دارد، توجه به انسان و عقل خودبنیاد او است که بی مدد هیچ امر ماورایی ، تنها منبع شناخت ومنشاء راهبردن و تدبیر زندگی به حساب می آید.توجه به انسان موجب تحولات بزرگی در زندگی شده است ولی با گذشت زمان، ما شاهد نوعی آشفتگی فکری،عاطفی واجتماعی در هر دو سوی عالم غرب و شرق هستیم.
خاتمی خاطر نشان کرد: پیشوایان فکری وسیاسی دنیای جدید به خصوص در سده‌‏های 18 و 19 چنین می‌‏پنداشتند که آنچه رخ داده است نه غربی، که بشری وجهانی است و سیر زندگی بشر در نقطه کمال خود به غرب رسیده است وطوفان تکامل در ساحل امن غرب آرام گرفته است و از این پس همه جهان یا باید غربی شود یا از میان برخیزد.
وی افزود: ولی امروز و در آغاز هزاره سوم میلادی وقرن‌‏ها پس از ظهور تجدد، نه تنها آن غرور و خوش‌‏بینی در سایه تجربه بشری رنگ باخته است بلکه جهان جدید را با تردیدها و حتی تهدیدهای فراوان روبرو کرده است و در نتیجه، از آن اعتماد به نفس و خوش‌‏بینی دیروز کمتر نشان می‌‏بینیم؛ حتی نظریه‌‏های شبه فلسفی چون پایان تاریخ پیش از آنکه مورد نفی و نقد جدی قرار گیرند، با بی‌‏اعتنایی روبرو می‌‏شوند و هنوز طرح نشده، طراحان آن پیشنهاد خود را پس می‌‏گیرند.
خاتمی با بیان اینکه امروز بیش از هر زمان تذکر به این حقیقت پدید آمده است که وقتی خدا ازعرصه ذهن و زندگی بشر دور شد، زندگی امن و رضایت بخش نخواهد بود ولو اینکه انسان به لحاظ مادی به دست آوردهای بزرگ برسد، اظهار داشت: این حقیقت که آدمی در اثر تجربه‌‏ای بسیاری پرهزینه و تلخ به آن رسیده است، در واقع مصداق این کلام خداوند است که "من اعرض عن ذکری فان له معیشه ضنکا"یعنی "هرکس از یاد من دوری کند، زندگی سخت و تلخی خواهد داشت".
رئیس‌‏جمهور سابق کشورمان تاکید کرد: چنین وضعی اگر ادامه یابد، به نهیلیسم می‌‏انجامد یا نهیلیسم پدید آمده را بیشتر و شدیدتر می‌‏کند و در نتیجه بنیاد زندگی بشر در غرب و شرق عالم در طوفان ویرانگر نهیلیسم و پوچ‌‏انگاری فرو خواهد ریخت و همه آثار و ماثر تمدن جدید نیز از میان خواهد رفت.
خاتمی با طرح این سوال که "مگر تبلور وحشتناک این نهلیسم را در تنش آفرینی و جنگ‌‏های تجاوزکارانه و توسعه طلبانه‌‏ای که بعضی از قدرت‌‏های بزرگ به راه می‌‏اندازند یا با سرانگشت خود آتش آن را روشن نگاه می‌‏دارند از یک سو و تروریسم کور خشونت‌‏بار و دلهره‌‏آوری که زندگی آدمی را در شرق و غرب عالم از سوی دیگر ناامن کرده است، نمی‌‏بینیم؟ ادامه داد: نهیلیسم همه چیز را به بازی می‌‏گیرد و می‌‏کوشد از همه چیز به صورت ابزاری، استفاده بد کند و در این راه از دست‌‏اندازی به ساخت دین ، فلسفه، علم، هنر و حتی عنوان انسان و حقوق بشر ابا نمی‌‏کند.
وی با شاره به اینکه به نظر ما در این زمان است که دین می‌‏تواند به کمک انسان بیاید، یادآور شد: چنان که انسان روزگار ما نیز به این نکته لطیف تفطن یافته است و آثار بازگشت دین را به وضوح می‌‏بینیم.
خاتمی با طح سوال دو خود مبنی براینکه "دین چیست؟" ادامه داد: وقتی به دین از منظر متدینان به ادیان الهی می‌‏نگریم عبارت است از آنچه خداوند برای هدایت آدمی و معنی بخشیدن به زندگی او در این جهان و گشودن راه سعادت برین وجاودان فرو فرستاده است و جوهر و محتوای همه ادیان وحیانی یکی است و به تعبیر قرآن کریم شرط ایمان راستین عبارت است از باور به حقانیت همه پیامبران و یگانگی منشاء انگیزش آنان و هدف یگانه‌‏ای که داشته‌‏اند.
رئیس‌‏جمهور دولت اصلاحات در عین حال تصریح کرد: اما در مرحله بازگشت به دین نمی‌‏توان از یک مشکل غفلت کرد وآن، اینکه بشر به خصوص بشر غربی از دینی که درعرصه تاریخ و جوامع بشری تحقق یافته است، دلخوش نیست و بیمناک از آن است که بازگشت دین زنده کننده تجربه تلخی باشد که به نام دین بر ذهن و زندگی او سایه افکنده است.
در اینجا است که باید با روشن‌‏بینی بر این نکته تاکید کرد که وجهه تاریخی دین یعنی آنچه به نام دین در تاریخ تحقق یافته است، بالضروره با حقیقت دین یکی نیست.
خاتمی یکی از علل برانگیخته شدن پیاپی و مکرر پیامبران را تذکر به همین معنی و پیراستن حقیقت دین از آرایه‌‏هایی دانست که به علل مختلف اندام دین‌‏ها را پوشانده است و افزود:هر چند که به باور ما، بشر به موقعیتی از آگاهی، توانایی و تشخیص رسیده است که بتواند حقیقت را در ورای آرایه‌‏ها و پیرایه‌‏های تاریخی دریابد و دیگر نیازی به آمدن پیامبر جدید نخواهد بود واگر ظهوری در آخر الزمان هست، چنان که مسیحیت به ظهور مجدد حضرت عیسی مسیحی (ع) معتقد است و مسلمان نیز در انتظار ظهور حضرت مهدی(عج) است که همراه او مسیح نیز خواهد آمد، نه برای ارایه و بیان دین جدید بلکه برای تحقق دین به گونه‌‏ای است که خداوند خواسته در خور شان والای آدمی است.
وی با بیان اینکه دین در این لحظه حساس و نفس‌‏گیر تاریخی می‌‏تواند به کمک انسان بیاید، بی آنکه به دستاوردهای مثبت تمدن بشری آسیب برساند، افزود: آمدن وبازگشت دین، یک ضرورت تاریخی است که آثار آن را نیز به وضوح در شرق و غرب عالم می‌‏نگریم اما
دین، یقین روشن وایمان لطیف دینی نیز باید ابتدا خود را از چنگال جزم‌‏اندیشان متعصب و سنت‌‏پرستان ظاهربین و سودانگاران خشونت‌‏گرا ونابردبار برهاند و نگرانی انسان، به خصوص انسان آزاداندیش و اندیشه‌‏ور را از دین به خاطر کارکرد نادرستی که در دوران‌‏های گذشته داشته است، مرتفع کند تا انسان دریابد که دین نیز چون خود انسان مظلوم و مورد سوء‌‏استفاده واقع شده است.
خاتمی در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر اینکه بشر امروز از اینکه "امرقدسی" از صحنه جان وجهان اوغایب یا منزوی است، رنج می‌‏برد وعلی‌‏رغم برخورداری بخش‌‏هایی از جهان از مزایای پیشرفت مادی، بخش بزرگتری از جامعه بشری مورد تجاوز و دست به گریبان زندگی تلخ ناشی از جهل، فقر، ستم ، تبعیض و اعمال معیارهای دوگانه به تاراج رفتن منابع مادی و معنوی خویش است و از سویی بخش برخوردار نیز از زندگی راضی نیست و نگرانی او بیشتر از نگرانی پدرانش می‏باشد.
رئیس مرکز گفت‌‏وگوی فرهنگ‌‏ها و تمدن‌‏ها با تاکید بر اینکه امر قدسی باید به متن ذهن و زندگی بشر برگردد، تصریح کرد: از یاد نبریم که قدسی‌‏زدایی در جهان جدید، عکس‌‏العملی در برابر سوء‌‏استفاده از امر قدسی برای قدسی کردن همه چیز و همه امور بوده است.حذف قدسیت از زندگی به همان میزان خسارت‌‏بار است که قدسی کردن افراطی همه امور از جمله اندیشه و برداشت دینی بشر محدود به انواع حدود ذهنی و تاریخی و اجتماعی.در این مرحله رسالت دین‌‏داران، به‌‏خصوص پیروان ادیان ابراهیمی بسیار سنگین است.
خاتمی، توجه به جوهر یگانه دین به خصوص با نگاهی که اسلام به دین‌‏های دیگر دارد را راه مطمئنی برای تبدیل تنازع به تفاهم وتقابل به همزیستی دانست و خاطر نشان کرد: آنچه امروز فاجعه‌‏باراست،غیبت یا کم‌‏رنگ بودن همان جوهر مشترک ادیان است؛ وگرنه مناسک که درجای خود محترم و نشانه تفاوت سطحی و ظاهری ادیان است که نباید مانع پیوستگی واقعی و دوستی میان پیروان ادیان مختلف گردد.
رئیس‌‏جمهور سابق کشورمان در پایان تصریح کرد: پیروان ادیان به خصوص رهبران خیراندیش دینی باید با سعه صدر ابتدا، شیوه تفاهم در میان خود را به جد بیازمایند و آنگاه همه جهان را به معنی‌‏دار کردن زندگی برای افراد واستقرار صلح، امنیت و همزیستی درعرصه اجتماع جهانی فراخوانند.