گفتگو با دکترمهران رضایی حائز رتبه سوم جشنواره جوان خوارزمی
اشاره:پیشرف دانشمندان و مبتکران جوان کشور ما در علم شیمی همواره زبانزد خاص و عام بوده است.مسئله ای که لزوم حمایت مسئولان از این افراد نخبه را دوچندان می سازد.از جمله محصولاتی که در ذیل علم شیمی به آن پرداخته می شود کاتالیستهاهستند که به دلیل نوع کاربرد و حساسیت تولید از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند.در این خصوص با مهران رضایی،حائز رتبه سوم جشنواره جوان خوارزمی که در این زمینه فعالیت نموده است گفتگویی انجام داده ایم :
 

   لطفا خود را برای خوانندگان معرفی نماید.
    من مهران رضایی،دارای مدرک دکترای مهندسی شیمی از دانشگاه علم و صنعت هستم و هم اکنون عضو هیات علمی گروه مهندسی دانشگاه کاشان می باشم. نقطه آغاز طرحی که من در خصوص کاتالیستها در جشنواره خوارزمی ارائه دادم در اواخر سال 1383 بود .مراحل نظری و تئوری کار به صورت مشترک با شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی تعریف شده بود .بخش اعظمی از مراحل عملی کار در شرکت “Haldor Topsoe A/S”صورت گرفت که بزرگترین کاتالیستهای دنیا را تولید می کند.مراحل تکمیلی کار نیز در دانشگاه نفت چین وابسته به شرکت CNPCاین کشور و به مدت یکسال صورت گرفت.مجموعا قسمت عملی کار حدودا دو سال به طول انجامید و این طرح اواسط سال 1385 به اتمام رسید.پس از پایان،این طرح و اثر به نهمین جشنواره خوارزمی ارائه شد و در این جشنواره حائز رتبه شد.علاوه بر آن،طرح فوق الذکر در قالب 14 مقاله ISI ،سه کنفرانس بین المللی و سه ثبت اختراع داخلی ارائه شده است.
    در اینجا لازم می دانم از همکارانی که در تکمیل این پروژه همکاری داشتند،مخصوصا جناب آقایان دکتر سیدمهدی علوی از دانشگاه علم و صنعت و دکتر سعید صاحبدل فر از شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی تشکر و قدردانی نمایم.
    طرح شما در خصوص کاتالیستها بوده است.لظفا در خصوص این طرح برای خوانندگان توضیح داده و جزئیات آن را بین فرمایید.
    در طرح ارائه شده پودرهای نانو کریستالی اکسید زیرکونیوم با ساختار مزو حفره ، مساحت سطحی ویژه بالاو فاز پایدار کریستالی تتراگونال با استفاده از روشهای مختلف تهیه گردیدند و تاثیر اکسیدهایی نظیر 3O2La، 2CeO، MgO، 3O2Y و O2K نیز بر روی خصوصیات ساختاری آن مورد بررسی قرار گرفته است. پودرهای تهیه شده توسط روشهای مختلف به عنوان پایه کاتالیست نیکل در فرآیند ریفرمینگ خشک متان برای تولید گاز سنتز به کار برده شده اند. نتایج نشان داده است که اکسید زیرکونیوم نانو کریستالی تهیه شده توسط روش رسوب گیری همراه با افزودن ماده فعال سطحی از پتانسیل خوبی به عنوان پایه کاتالیست ریفرمینگ خشک متان برخوردار است و در مقایسه با اکسید زیرکونیوم معمولی و همچنین پایه های متداول عملکرد بسیار بالاتری را نشان می دهد. بررسی پایداری کاتالیست نیکل ارتقاء یافته با 2CeO در طول مدت زمان در حدود 1550 ساعت برای اولین بار در مقیاس آزمایشگاهی و تحت شرایط واکنشی که ریسک تشکیل کک بالااست (دمای واکنشی پایین و نسبت متان به دی اکسید کربن برابر با یک) نشان داده است که کاتالیست فوق پایدارترین کاتالیست نیکل تهیه شده در مقیاس آزمایشگاهی برای ریفرمینگ خشک متان است که تاکنون تهیه گردیده است.
    علاوه بر کاتالیستهای نیکل فعالیت کاتالیستی فلزات نجیب پایه دار بر روی اکسید آلومینیوم پایدار شده با اکسید منیزیم نیز بررسی گردیده است که نتایج حاکی از آن است که کاتالیستهای Rh و Ru بالاترین فعالیت و پایداری را در میان کاتالیستهای فلزات نجیب دارا بوده و کمترین میزان تشکیل کربن را در این واکنش دارا هستند. نتایج حاصل از این پروژه تاکنون در قالب 14 مقاله ISI، 3 کنفرانس بین المللی و 3 ثبت اختراع داخلی به چاپ رسیده است.
    به عنوان یک مخترع جوان،انتظار شما از مسئولین چیست؟
    انتظار ما از مسئولین این است که در خصوص حمایت از طرحها و پروژه های ارائه شده توسط مبتکرین و مخترعین اهتمام بیشتری داشته باشند.به عنوان مثال،کاتالیست محصول بسیار مهمی است و بیشتر به جای اینکه جنبه ای اقتصادی داشته باشد جنبه ای استراتژیک داشته و در صنایع نفت و گاز کاربردی مستقیم دارد.اما هنوز حمایت قابل توجهی از تولید کنندگان کاتالیست و کسانی که در این زمینه فعالبت می کنند صورت نمی گیرد.اگر هم چنین حمایتی وجود داشته باشد در دل نوعی بوروکراسی پیچیده تعریف شده است.امکانات موجود در خصوص تولید کاتالیست و آزمایش و تحقیق در خصوص آن باید به گونه ای آسان در اختیار محققین و مخترعین قرار گیرد.تامین هزینه های آزمایش در موسساتی که دارای امکانات سخت افزاری هستند با توجه به بودجه های تحقیقاتی موجود امکانپذیر نیست.ما از دولت و سایر نهادهای ذی ربط می خواهیم که مجموعه امکانات را با حداقل هزینه رد اختیار ما قرار دهند .
    در جریان نشست اخیر نخبگان با رئیس جمهور عنوان شده است که در کلیه آزمایشگاهها باید به روی نخبگان باز شود.هرچند این مسئله مطلوب ماست اما در این خصوص موانعی وجود دارد.به عنوان مثال ما چگونه می توانیم نخبه بودن خود را ثابت کنیم در حالی که هیچ گونه مدرک و شناسه ای در این راستا وجود ندارد؟شاید پاسخ این مسئولین این باشد که ما به شما معرفی نامه می دهیم.اما آیا برای هر آزمایش و تحقیق ما باید درگیر بوروکراسی موجود شده و فرصت ما تا هنگام دریافت معرفی نامه و ارائه آن به آزمایشگاهها و مراکز تحقیقاتی تلف شود؟
    هرچند اظهار می شود که میزان دو درصد تولید کل ناخلص داخلی باید صرف تحقیقات شود ولی آمار موجود این را نشان نمی دهد و بسیار کمتر ازاین میزان است.
    توصیه شما به جوانان ،خصوصا دانشجویان و همه کسانی که در ابتدای راه پزوهش و تحقیق قرار دارند چیست؟
    مهم ترین توصیه من به جوانان این است که از کمبود امکانات ترسی نداشته باشند و راه تحقیق را دنبال کنند.اگرچه ممکن است در مراحل ابتدایی نتوانند به پاسخ و جواب برسند اما نرسیدن به جواب خود یک جواب است.پژوهشگران و محققان باید بر روی انجام کار اصرار داشته باشند.
    این مهم ترین فاکتوری است که باید مد نظر قرار داده شود.
    ممکن است موسسه یا موسساتی بیشترین و بهترین امکانات را داشته باشند اما چون در آنها انگیزه و اصرار بر انجام کار وجود ندارد نتوانند محصولی با کیفیت مطلوب تولید کنند.همچنین من به دانشجویان تحصیلات تکمیلی توصیه می کنم که فرصت مطالعه و پژوهشی که در طول تحصیل در اختیار انها قرار داده می شود را به بطالت نگذرانند .