ایلات و عشایر استان کرمان
ایلهای استان کرمان عبارتند از افشار، بچاقچی، پشت کوهی، رایینی، لری، آیینه‌ای، خراسانی، میمندی، لردکوه پنجی، غربا، قرایی، گودری، مهنی، جاویدان، کچمی، آسیابر، راهی پارچی، جبال بارزی، جرجندی، شهیکی، جلالی، رودباری، هوت، سرحدی، ورمشکی، نوشادی، بزسفید، سرحدی، شهریاری، پشموکی، لر، طیاری، مارزی، نمدادی، جازی، کماچی، سلیمانی، مولایی، توریکی.
ایل بچاقچی
یکی از بزرگترین و معروف ترین ایلهای شهرستان سیرجان از توابع کرمان است که مردم آن درکوهستان چهارگنبد و روستاهای بلورد و کهن شهر سکونت دارند.
- وجه تسمیه و سابقه تاریخی
ظاهراً واژه بچاقچی یا بوچاقچی در گویش ترکی از دو بهر «بوچاق» یعنی چاقو، کارد و سرنیزه و پسوند «چی» تشکیل شده است. بنابراین بوچاقچی معنی نیزه گذار و دشنه دار را می‌دهد. از آنجا که عشایر بچاقچی از آذربایجان به منطقه کرمان مهاجرت کرده‌اند و مردمی جنگجو و سلحشور هستند می‌توان این وجه تسمیه را از نظر روحیه این افراد صحیح تر دانست. گرچه برخی نیز بر این باورند که نام این ایل را از واژه بوچاق به معنی عسل گرفته‌اند. بنابر روایات ریش سفیدان و مطلعان ایل بچاقچی، نادرشاه افشار این ایل را از قره داغ آذربایجان به سرزمین کرمان کوچانیده است.
در اواخر حکومت قاجاریه رئیس ایل بچاقچی، اسفندیارخان بود که در زمان حکومت آصف الدوله (1315هـ.ق 1897 م) سیرجان را تسخیر کرد. آخرین فعالیت این ایل در جنگ جهانی اول (1914-1918م) و هنگام حمله انگلیسیان و اشغال ایران است. حسین خان شجاع پور پسر اسفندیار خان که از افراد نامی ایل بچاقچی و موثر در تاریخ کرمان بود در سال 1333هـ.ق (1914 م) آلمانیان مقیم کرمان را ربود ومدتها با قوای تجاوزگر انگلیسی جنگید.
- سردسیر و گرمسیر
منطقه سردسیر ایل بچاقچی در گذشته، ارتفاعات چهار گنبد و بلورد و گرمسیرشان عین البقر و مراتع پیرامون آن بوده است.
- نظام سنتی ایلی و ساخت قدرت
ایل بچاقچی از تعدادی طایفه، هر طایفه از چند تیره، هر تیره از تعدادی ایشوم (eysum) و هرایشوم از چندین خانوار تشکیل می‌شده است. بنابراین نظام سنتی ایلی از بزرگترین واحد تا کوچک ترین آن از این قرار بوده است: ایل، طایفه، تیره، ایشوم و خانوار. ایشوم ترکیب ثابتی ندارد و معمولاً تعدادی خانوار با توافق هم تشکیل یک ایشوم را می‌دهند، از این رو به اصطلاح خودشان، خانوارهای یک ایشوم با یکدیگر شریک رمه هستند.
این خانوارها ممکن است با هم خویشاوند باشند یا اینکه نسبتی نداشته باشند، به هر حال یک خانوار عضو ایشوم می‌تواند در پایان سال دامداری (آخر بهار) به علت به توافق نرسیدن با خانوارهای دیگر از ایشوم جدا و به ایشوم دیگری ملحق شود. خانواده در ایشوم هسته‌ای و استقلال نسبی دارد. اما هر خانواده با دیگر خانواده‌های عضو ایشوم در همه کارها، همبستگی اجتماعی دارد. امور اجتماعی و تولیدی ایشوم اغلب به صورت تعاونی وبا کمک یکدیگر انجام می‌گیرد. درگذشته در راس تمام ایل یک خان (ایلخان) قرار داشت. در حال حاضر هر طایفه یک خان و هر تیره یک ریش سفید و هر ایشوم یک نفر سر ایشوم دارد. هر ایشوم در کار خود استقلال دارد و اطاعت از دستورها و توصیه‌های ریش سفیدان فقط به خاطر احترام به آنان است و ایشان جز در موارد خاصی همانند میانجی گری و حل اختلافات نقش ویژه‌ای در تصمیم گیریها ندارد.
