زباله و راه های بازیافت آن

موضوع دفع فضولات هنگامی مورد توجه واقع شد که انسان به صورت
 اجتماعات به هم پیوسته و در یک مکان زندگی مشترک  خود را آغاز کرد.
با توجه به این مسئله اولین بار جمع آوری استخوان های شکار، وسایل
 و افزار شکسته شده در یک محل به مرحله ظهور پیوست جمع آوری
فاضلاب و زباله ها زمانی انجام گرفت که طایفه های مختلف انسانی به
 هم پیوسته و از صورت چادرنشینی تغییر زندگی دادند.
مطالعات انجام شده شاهد آن است که محل دفن زباله های شهر اورشلیم
قدیم در دره Kidnan قرار داشته است. در آن زمان مواد آلی زباله
شهر به کود تبدیل شده و مواد غیر آلی سوزانده می شده است. این شهر
 در آن هنگام دارای کانال کشی فاضلاب بوده به طوری که شاه داود که
برای جنگ به اورشلیم آمده بود افراد خود را به وسیله این کانال وارد
شهر کرده و شهر را تصرف کرد و طبق اسناد باستانی، خیابان های شهر
 اورشلیم روزانه به وسیله ساکنین هر خیابان تمیز می شد به طوری که
 این شهر در زمان خویش از نظر نظافت منحصر به فرد بوده است.در تمدن
هند نیز از 6500 سال قبل از میلاد دفع فضولات مورد توجه بوده و
چینی ها در بیش از 3000 سال قبل راجع به مواد هوموسی و استفاده از
کمپوست در کشاورزی قوانینی داشته اند.
در اوایل دوران اسلامی، مقرراتی برای عبور و مرورحیوانات و وسایل
نقلیه در اماکن عمومی و بازار ها وجود داشت که برای جلوگیری از ایجاد
گرد وخاک وضع شده بود. کم کم با رشد جمعیت و توسعه شهر ها خصوصاً
 در اروپا به مسئله زباله و دفع بهداشتی آن اهمیت داده شد. در سال 1473
کشور هلند که در آن زمان مقام اول را در نظافت شهری داشت آشغال دان
های ویژه ای در نقاط مختلف شهر آمستردام برپا کرد. اولین وسیله و یا
 کامیون حمل زباله و فضولات انسانی در 1750 میلادی به وسیله
 Pierre Quteqaine به نمایش گذارده شد. در همان زمان کامیونی با
تجهیزات بهتر از نظر حمل فضولات انسانی در دانشگاه Salamanc
مادرید به نمایش گذاشته شد. در سال 1876 اولین زباله سوز به علت
اشکالاتی که در دفن زباله در انگلستان تولید می شد در آن کشور ها به
وجود آمد و کم کم از انرژی حرارتی تولید شده از زباله استفاده های بسیاری
 به عمل آمد. اهمیت دفع بهداشتی زباله ها موقعی بر همه روشن خواهد شد
که خطرات ناشی از آنها به خوبی شناخته شوند. زباله ها نه فقط باعث تولید
 بیماری، تعفن و زشتی مناظر می گردند بلکه می توانند به وسیله آلوده کردن
خاک، آب و هوا خسارت فراوانی را به بار آورند. به همان اندازه که
ترکیبات زباله ها مختلف است خطرات ناشی از مواد تشکیل دهنده آنها نیز
می توانند متفاوت باشند. لذا جمع آوری، حمل ونقل و دفع این مواد بایستی
به طریقی باشد که تاثیر خطرات ناشی از آنها در سلامتی انسان به حداقل
ممکنه کاهش یابد.
آثار سوء ناشی از زائدات و پس مانده های جامد، مدیریت بخش شهری
جوامع  امروزی را بر آن داشته تا با روی آوردن به سیستم های نوین
مدیریتی و از آن جمله سیستم های مدیریت مواد زائد جامد، همواره در پی
راهکار های مناسب جهت تقلیل آثار سوء ناشی از این گونه مواد باشند.
یکی از این شیوه ها جلوگیری از تولید زائدات و در مرحله بعدی بازیافت
 زائدات تولیدی بوده است. در ایران بازیافت مواد قدمتی طولانی داشته
و به بخشی از فرهنگ جامعه ما تبدیل شده است از طرف دیگر با توجه به
 معضلات و مشکلات زیست محیطی تولید زباله سازمان ها و مراکز مختلف
 تلاش کرده اند این بخش از فرهنگ جامعه را گسترده تر و عمیق تر نمایند
به نحوی که به سایر مواد نیز تعمیم داده شود. از طرف دیگر مشکلات
اقتصادی، کمبود منابع طبیعی و افزایش جمعیت نیز باعث شده روند توجه
به مسائل بازیافت در تمامی کشور ها سرعت بیشتری به خود بگیرد.در ایران
 برای بازیافت کاغذ، اولین کارخانه در سال1313 در کرج و دومین آن در
 سال 1335 تحت عنوان مقوا سازی شرق در تهران و سومین آن در کهریزک
در سال 1336 تاسیس شد.برای بازیافت مواد آلی و تهیه کود آلی یا کمپوست،
 چینی ها از جمله مللی بودند که حدود 4000 سال قبل از مواد زائد گیاهی و
 انسانی کود مناسبی تهیه کرده و آن را برای حاصلخیزی خاک مورد استفاده
 قرار می دادند و از آن به بعد مسئله استفاده از مواد زائد یک کار اساسی
زراعت در کشور های مختلف محسوب شد.
در ایران استفاده از مواد زائد گیاهی وانسانی از روزگاران گذشته برای
کشاورزان و روستا ها بسیار معمول بوده است. از این میان کشاورزان
یزدی و اصفهانی بر ارزش فوق العاده این مواد در افزایش محصولات
کشاورزی کاملاً آگاه بودند. فضولات روستایی که در اصل مواد متشکله
از مدفوع انسانی، حیوانی و مواد زائد گیاهی است، همراه با آب و خاک
و هوا 4 اصل اساسی کشاورزی را در روستا های ایران تشکیل می دهند.
امروزه وسیع ترین عملیات تهیه کمپوست در اروپا، در کشور هلند انجام
می گیرد که 25 درصد کلزباله های شهری آن کشور جهت تهیه کمپوست
استفاده می شود.در شهر های هند تا سال 1983 ، 9 طرح تهیه کمپوست از
زباله های شهری به مرحله بهره برداری رسیده است. در آمریکا اولین
کارخانه کمپوست در سال 1986 به ظرفیت 20 تن در روز تاسیس شد.
کارخانه کود گیاهی تهران در سال 1351 تاسیس شد.کارخانه کمپوست
اصفهان در سال 1348 با ظرفیت روزانه یکصد تن مورد بهره برداری
 قرار گرفت که به خاطر عدم رعایت موازین بهداشتی و استقرار آن در
 محدوده شهری تعطیل گردید ولی کارخانه کمپوست جدیدی در اصفهان در
 سال 1368 تاسیس شد که هم اکنون مورد بهره برداری قرار گرفته است.
کارخانه کمپوست در شهر های  های مشهد، کرج و تبریز در حال تاسیس
است که کارخانه کمپوست مشهد به بهره برداری رسیده است. سه کارخانه
 کمپوست در شهر های گرگان، بابل و نشتارود در دست طراحی و احداث
 است.در سال 1361- 1360 در شهر همدان با همکاری شهرداری و دانشگاه
 بوعلی اقدام به تهیه کمپوست از فضولات کشتار گاه، برگ های درختان و
 پس مانده های گیاهی با روش حوضچه ای شد که طی این عملیات بررسی
 جنبه های بهداشتی و کشاورزی کود حاصله نیز انجام گرفته است.
در سال 1368 یکسری مطالعات، در ارتباط با تهیه کمپوست از مخلوط زباله
 های شهری و کشتار گاه در شهر سمنان توسط دانشگاه تهران انجام شده
که طی این مطالعه خصوصیات کمپوست تولیدی از این روش مشخص شده
و مورد ارزیابی اقتصادی قرار گرفته است.
طرح و احداث کارخانه کمپوست کهریزک در سال 1372 با دو واحد 1000
تنی در یک مجموعه در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت. این کارخانه
 علاوه بر تولید کمپوست روزانه می تواند حدود 30 تن اقلامی از قبیل کاغذ،
 مقوا، پلاستیک ها و انواع مصنوعات فلزی را جداسازی و آماده بازیافت
کند.ضرورت بازیافت زمانی بیشترمشخص می شود که بدانیم:
- برای تولید یک تن کاغذ جدید، باید 15 درخت تنومند راقطع کنیم.
 - اگر از کاغذ باطله دوباره کاغذ تهیه کنیم در مصرف آب 90 درصد،
انرژی 50 درصد سود برده و در کنترل آلودگی هوا 75 درصد موثر بوده ایم.