مهرگان بعد از نوروز رده دوم را از نظر اهمیت جشنها دارا میباشد . از آنجا که

نوروز آغاز سال جدید میباشد - مهرگان هم آغاز فصل زمستان است . این

جشن روز مهر از فصل مهر می باشد ( 10 مهر ) . فلسفه این جشن مهم

ایرانی به دوران ضحاک تازی باز میگردد . ضحاک و اقوام او مدتهای مدیدی بر

 ایران حکومت میکردند و عده کثیری از جوانان ایران زمین را به قتل رسانده

بودند و مردم از ظلم و جنایات آنان به تنگ آمده بودند . در آن زمان کاوه آهنگر

 از میان مردم بر خواست و با برافراشتن چرم آهنگری خود که بعدها درفش

 کاویانی نام گرفت رهبری براندازی ضحاک تازی را بر عهده میگیرد و او را با

یاری مردم در کوه دماوند زندانی میکنند و به ظلم او پایان میدهند . به گفته

های زیادی در تاریخ پرچم ایران نیز پس از کاوه آهنگر پدید آمد و درفش

کاویانی به پرچم ملی ایرانیان مبدل گردید . سپس با آرا و پشتوانه مردم و

کاوه آهنگر فریدون را بر تخت شاهی ایران نشانند و ایرانیان زندگی را با

آرامش سپری نمودند . گفته شده است که تاجگذاری اردشیر بابکان

موئسس شاهنشاهی ساسانیان مقارن بوده است با جشن مهرگان . زیرا

هخامنشیان و اشکانیان و ساسانیان این جشن را از بزرگترین جشنهای ملی

 میدانستند . بعد ها آغاز فصل مهر و آغاز مدارس را به احترام جشن مهرگان

 شروع نمودند و آنرا جشن فرهنگی مهرگان نامیدند . ابوریحان بیرونی در

کتاب آثارالباقیه درباره جشن مهرگان می نویسد : در روز مهرگان فرشتگان به

 یاری کاوه آهنگر شتافتند و فریدون را بر تخت شاهی قرار دادند . سپس

ضحاک را در کوههای دماوند زندانی نمودند و مردمام ایران را از گزند او آزاد

ساختند . بنی امیه با تعصب ضد ایرانی خود که از افراطیون اسلامی بود

زرتشتیان ایران را در روز مهرگان وادار میساخت تا هدایایی بسیاری به او

تقدیم کنند .

 جرجی زیدان در کتاب تمدن اسلامی مقدار این باجها و هدایا را پنج تا ده

میلیون درهم ذکر کرده است . جشن مهر و ماه مهر و جشن فرخ مهرگان

مهر افزا ای نگار مهر چهر مهربان مهربای کن و به جشن مهرگان و روز مهر

مهربانی به – به روز مهر و جشن مهرگان واژه مهر پیمان و دوستی معنی

می‌دهد . در ایران باستان ، جشن مهرگان پس از نوروز دارای اهمیت ویژه‌ای

بود . دلیل آن این است که هر دو آغاز فصل‌های سال را نوید می‌دادند . نوروز

آغاز تابستان و مهرگان آغاز زمستان را به هر ماه می‌آوردند زیرا در آن زمان

 سال به دو فصل تقسیم شده بود . فصل اول ، تابستان بود که از جشن

نوروز شروع می‌شد و هفت ماه ادامه داشت . جشن مهرگان که از روز مهر

 شروع می‌شد تا شش روز پس از آن ادامه می‌یافت و جشن شادی بر پا

می‌شد . انگیزه‌ای که به پیدایش جشن مهرگان در تاریخ ایران نسبت

می‌دهند پیروزی ایرانیان بر ضحاک ستمگر ، به رهبری کاوه آهنگر است که او

 را در بند آوردند و فریدون را به عنوان رهبر خود برگزیدند . این جشن در روز

10 مهر ، روزی که نام روز و ماه یکی بود جشن گرفته می‌شد و مانند نوروز

سه جنبه نجومی ( طبیعی ) ، تاریخی و دینی داشت . از نظر نجومی ،

مهرگان چند روز پس از اعتدال پاییزی جشن گرفته می‌شد . ( اعتدال پاییزی

اول مهر صورت می‌گیرد ) . و جشن برداشت محصولات کشاورزی است . از

نظر تاریخی ، در این روز نیروی داد و راستی به سرکردگی کاوه آهنگر بر

ارتش دروغ و ستمگری آژی دهاک ( ضحاک) پیروز شد و فریدون به شاهی

 رسید . مبارزه راستی و دروغ ، داد و ستم در ایران ریشه دینی دارد و همه

جشن‌های ملی هم به گونه‌ای این مبارزه و پیروزی نهایی حق بر نا حق را

نشان می‌دهد . ولی ، در تاریخ مهرگان این جنبه درخشندگی ویژه را دارد . از

 نظر دینی ، در فرهنگ ایرانی مهر یا میترا به معنای فروغ خورشید و مهر و

دوستی است . همچنین مهر نگهبان پیمان و هشدار دهنده به پیمان شکنان

است . هم اکنون زرتشتیان در روز مهر از ماه مهر به آتشکده و نیایشگاه

می‌روند . با تهیه خوراک‌های سنتی از یکدیگر پذیرایی می‌کنند و با نیایش و

 برنامه‌های فرهنگی مانند سخنرانی‌های ملی و آیینی سرود ، شعر و

دکلمه جشن مهرگان را با شادی بر پا می‌دارند .